Dwór Krzywickich – dom, którego nie ma

Obiekt jest wymieniany w źródłach z XVIII w. W tamtym czasie Dębe należało do zakonu kanoników regularnych laterańskich św. Augustyna w Czerwińsku. W 1789 r. przeszło w ręce arcybiskupa gnieźnieńskiego Michała Jerzego Poniatowskiego, prymasa Polski. Kolejnym właścicielem był książę Józef Poniatowski (1794), a potem księżna Maria Teresa Tyszkiewiczowa z Poniatowskich (1812). Od 1829 r. majątek i dwór należały do Tomasza i Marianny z Gautierów Kamieńskich a potem do ich dzieci. W 1852 r. właścicielem został hrabia August Potocki z Jabłonny, ale jeszcze w tym samym roku sprzedał majątek niesławnemu namiestnikowi Królestwa Polskiego księciu Iwanowi Paskiewiczowi. Po nim właścicielką była księżna Anastazja Łobanow Rostocka, potem Walery Baczyński i Ewaryst Meyer, a następnie Kwiryn i Leontyna Dobrzańscy.

Prawdopodobnie w 1876 r. majątek dębieński kupili Weronika i Konstanty Zgleniccy. Kolejnym właścicielem był Bolesław Zglenicki, syn Weroniki i Konstantego. Po jego śmierci w 1897 r. majątkiem zarządzała żona Olimpia. Kłopoty finansowe zmusiły jej syna Stanisława do sprzedaży reszty majątku, który już wcześniej był parcelowany. Ostatecznie, prawdopodobnie przed wybuchem I wojny światowej, przejął go prawnik Władysław Smoleński i wkrótce sprzedał bankierowi Leonardowi Bobińskiemu. Z kolei Bobiński sprzedał potem część majątku (z dworem) Aleksandrowi Krzywickiemu (1929).

Krzywiccy opuścili dwór w pierwszych dniach września 1939 r. – w związku ze zbliżającymi się bardzo szybko wojskami niemieckimi. Zaraz po wkroczeniu Niemcy przejęli majątek w Dębem i wyznaczyli niemieckiego zarządcę. Z kolei we dworze już w październiku 1939 r. urządzono wartownię Grenzschutzu (straży granicznej), gdyż Dębe znalazło się przy granicy Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa. Dwór najbardziej ucierpiał w czasie walk rosyjsko–niemieckich na jesieni 1944 r.  Po zakończeniu II wojny światowej majątek znacjonalizowano i rozparcelowano w ramach reformy rolnej. Dwór nie został odbudowany, niszczał i w 1967 r. został rozebrany. Obecnie w jego miejscu znajduje się budynek Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.

Klasycystyczny, piętrowy obiekt, prawdopodobnie przebudowany w XIX w., miał wymiary 10x14 m i kubaturę 1060 m3.Został zbudowany z cegieł. Elewację frontową wykonano z kamieni polnych, a dach pokryto gontem. Dwór był położony na wysokiej skarpie nad Narwią, co zapewniało piękny widok, w dodatku był otoczony sporym parkiem o powierzchni 8 ha. Od strony rzeki znajdowała się przybudówka o wymiarach 9x3 m, stykająca się z dworem jednym rogiem. Łącznie w budynku było jedenaście pokoi i dwa alkierze. Pomieszczenia ogrzewano piecami kaflowymi w kolorze białym. Budynek był podpiwniczony (trzy pomieszczenia). Niedaleko znajdowały się zabudowania gospodarcze (folwarczne): stodoła z filarami wymurowanymi z kamienia, kryta słomą oraz drewniana stajnia. W pobliżu dworu położona była brukowana droga wiodąca w jedną stronę nad Narew do promu, a w drugą stronę do Nasielska.

CIEKAWOSTKA

Stróżówka, wieża ciśnień, czy cerkiewka?

Przy wjeździe na teren gdzie stał kiedyś dwór, stoi sześciokątna budowla, prawdopodobnie stróżówka bramna lub wieża ciśnień. Według najbardziej fantastycznej wersji była to cerkiewka. Na elewacji budynku znajdują się przeniesione z rozebranego pałacu elementy zdobiące kiedyś jego ściany zewnętrzne.