Miejsce mordu w wąwozie w Serocku – ślad tragedii sprzed lat

Zbrodnia dokonana przez Niemców na 22 Polakach 28 lutego 1941 r. wstrząsnęła mieszkańcami Serocka i okolicznych wsi. Pamięć o niej żyje do dzisiaj. Miejsce mordu jest położone w serockim wąwozie między ulicami Włoską a Rybaki (obecnie teren prywatny).

Aresztowania i późniejsza egzekucja była efektem prowokacji gestapo. W 1940 r. w okolicy Serocka zaczął działać niemiecki agent Franek Mirota (Mitura), który podawał się za zakonnika. Zdobył zaufanie proboszcza parafii Zegrze w Woli Kiełpińskiej ks. Ludomira Lissowskiego, który pozwolił mu na działalność duszpasterską w terenie. Agent działał w gminach Zegrze, Nasielsk i Gzowo. Namawiał ludzi do wstąpienia do tajnej organizacji antyniemieckiej. Jej członkowie zbierali się najczęściej w lesie w pobliżu Gut i Święciennicy.

Mirota wyznaczył spotkanie członków organizacji na 11 listopada 1940 r. we wsi Piskornia (według innej relacji w Święciennicy), gdzie wydał ich w ręce Niemców. Aresztowanych poddano przesłuchaniom najpierw w Ciechanowie, a potem w Pułtusku. Wyrokiem niemieckiego sądu zostali skazani na karę śmierci.

28 lutego 1941 r. aresztowanych przywieziono z Pułtuska do Serocka irozstrzelano w wąwozie nad Narwią. Świadkami mordu byli sprowadzeni siłą sołtysi wsi, z których pochodzili więźniowie. Skazanych ustawiano czwórkami nad głębokim dołem i kolejno rozstrzeliwano. Niektórzy, jeszcze będąc żywymi, umierali w męczarniach zasypywani ziemią.

Po wojnie władze Serocka w miejscu mordu postawiły krzyż i ogrodziły mogiłę. Późniejsze przeniesienie szczątków ofiar na cmentarz i wystawienie pomnika było inicjatywą księdza prałata Franciszka Kuligowskiego. 17 lipca 1957 r. dokonano ekshumacji i szczątki przeniesiono na cmentarz parafialny, gdzie postawiono pomnik z napisem i listą rozstrzelanych. Tę formę grób zachował do 2002 r., kiedy to z inicjatywy władz gminy nadano mu nowy kształt i poprawiono błędy na liście nazwisk. W 2021 r. wymieniono tablice nagrobne. Dopisano na nich informacje o okolicznościach mordu.

W miejscu mordu w wąwozie znajduje się pomnik z krzyżem, wykonany z lastriko, o wymiarach 88 x 220 cm z płytą z czarnego granitu na której wyryto napis:„Miejsce uświęcone krwią zamordowanych przez oprawców hitlerowskichw liczbie 21 osóbw dniu 28 II 1941 r. których prochy w dniu 17 VII 1957 r. zostały ekshumowanena miejscowy cmentarz. Płytę tę stawia sięna wieczną pamiątkę dla przyszłych pokoleń”. Pomnik jest otoczony dziewięcioma metalowymi słupkami połączonymi metalowym łańcuchem.

CIEKAWOSTKA

Niepełna lista ofiar

Od początku były problemy z ustaleniem listy ofiar. Mówiono o 20-22 osobach, ale udało się ustalić jedynie 12 nazwisk. Nie potwierdzono także czy wśród ofiar była kobieta i 14-letni chłopiec, o czym mówią niektóre relacje.

Galeria